عنوان : چگونگی بازگشت علم حصولی به علم حضوری از نظر علامه طباطبایی
موضوع : ب) فلسفه / توحید / نبوت و وحی / معاد و حیات اخروی
سایر نویسندگان : سرکار خانم نیره کاظمی (نویسنده مسئول)
کد مقاله : hcw1-00970052
ارائه دهنده : نیره کاظمی
متن چکیده : علم و ادراک از جمله مسائل معرفت شناسی است که همواره مورد توجه فیلسوفان بوده است. یکی از تقسیماتی که برای علم بیان شده به لحاظ داشتن و نداشتن واسطه در ادراک است. به این ترتیب که فلاسفه عمدتاً علم حصولی را علم با واسطه‌ی صورت‌های ذهنی و علم حضوری را علم بدون واسطه می‌دانستند. علامه طباطبایی تعریف متفاوتی از علم حصولی و علم حضوری ارائه و آنها را علم به ماهیات و علم به وجود تعریف کرد. همچنین بر آن است که علم حصولی به علم حضوری بر می‌گردد؛ لازمه‌ی این حرف آن است که همه‌ی علوم از سنخ علم به وجود باشند. و این با آنچه در نظر ابتدایی در مورد ادراک اشیا به نظر می‌رسد، ناسازگار است. این مقاله در پی آن است که چگونگی بازگشت علم حصولی به علم حضوری از نظر علامه را تبیین کند. و با دلایلی روشن می‌شود که دیدگاه ایشان در این موضوع، نوآورانه و تنها با مبانی خاص خودشان قابل توضیح است. علامه طباطبایی ضمن باور به سه عالم ماده، مثال و عقل و ترتّب طولی و علّی آنها بر یکدیگر، برای اشیا و صورت‌های علمی، وجودی در عالم مثال ثابت کرد که نسبت به شی مادی محسوس، علیت دارند و بیان می‌کند که در فرایند ادراک حسی، اندام‌های حسی معد می‌شوند تا صورت مثالی انسان که امریست مجرد، صورت مثالی شی مادی که آن هم مجرد است، را در عالم مثال مشاهده و با درک حضوری آن را بیابد و در مرحله‌ی بعد، از این درک حضوری مفهوم‌سازی در ذهن صورت گرفته و ادراک حصولی شکل می‌گیرد. حرکت جوهری، وجود عوالم سه‌گانه و ترتّب علّی آنها بر هم و اثبات تجرد صورت‌های علمی برای تبیین این مدعا می‌تواند به‌کار رود.